وقاص منظور
اسی جیہڑی وسوں وچ ریہنے آں باندھاں نال نک و نک وسوں اے۔ ایتھے جنّی تے ٹوکاں ہیں ای نیں نر پردان وسوں ہوندیاں ہویاں جنّیاں تے وی بوہت ٹوکاں تے باندھاں ہین جو کہ جیوالن نُوں ڈکا لائی کھڑیاں نیں۔ تے بوہتیاں ٹوکاں بے بنیاد نیں کسے پک پیڈ توں بغیر۔ میں بال پُنے توں کھبو سی۔ میرے خنوادے والیاں میرے ہر کم وچ ٹوک کرنی۔ میری ماں مینوں ڈراونا کے کھبے ہتھ نال کم کرن توں گںاہ ہوندا اے۔ تے جد وی مینوں کھبے ہتھ نال کم کردیاں ویکھناں جو وی میری ماں دے ہتھ آ ونا کڈ مارنا میرے ہتھ تے۔ میں ڈر دے پاروں سجے ہتھ دا ورتاوا چالُو کر دتا۔
کُجھ ورہے ہوئے نیں میں تھیٹر کرن دا چارا کیتا۔ ڈرامے تے سکولاں کالجاں چ وی بڑے کیتے سن پر سمجھ سُرت کوئی نئیں سی لبھی۔نالے ایس تھیٹر راہیں کُجھ اپنی ماں بولی بارے وی پڑھن نُوں لبھا۔ ایس توں پہلاں ایہی سُندے آئے سی”پنجابی بڑی مِٹھی بولی اے” پر ایہدا سواد گھنا ای من نُوں لگا۔ تے کُجھ افسوس وی ہویا کے اپنی بولی ہوندیاں ہویاں وی اینا وچھوڑا رہیا۔ کیوں جے نِکے ہوندیاں ہر کوئی آکھدا سی اُردو چ گل کرو۔ تے پنجابی بولن توں ٹوک سی۔ تے اے وی اک باندھ ہوئی جیس اپنے تت ست توں ای دُور رکھیا۔
تھیٹر پہلا سبق جو سِکھلائی کیتا، زمانے دیاں بے معنی باندھاں ںوں سوال راہیں سامنے لیاون تے اوس توں بعد تڑوڑن سِکھایا۔ گُروواں نے جیہڑا پہلا سبق دتا اوس چوکھی مدد کیتی باندھاں نُوں سن لاونے دی۔”کِھڈکار تد ای کِھڈکار ہو سکدا جد اوس نُوں بُھلنے دا ول آوے”۔ تاں ای کُھل مانی جا سکدی اے جد جگ دیاں باندھاں نُوں بُھلیئے۔ جد اپنا آپ بُھلایا ، اوہ اپنا آپ جو اپنا ہے وی نئیں سی، تاں کھڈکاری دا انمُلا سواد آیا۔ وارث شاہ لِکھدے نیں۔
سبھا ذات صِفات برباد کر کے
اتے ٹھیک تاسیس مناونا ای
روح،جُثے تے دماغ دا ورتاوا نیجھ نال سمجھ چ آیا۔ تے تھیٹر جیون ول ٹورے پایا۔ بُھلن توں بعد ایہہ سِکھیا کہ ہر بندہ مُکمل بندہ اے۔اوہدے اندر ہر کِردار موجود اے۔ تے کھڈکار دا کم اےکہ ہر کِردار نُوں اندراں دی ڈونگہیائی، جو کے وسوں نے اندر کِتے لُکا دِتے نیں۔ اوس نُوں کڈھ کے کھیڈن، تے ویکھنہاراں تائیں اپڑانا ای اصل کھیڈ اے۔جیون دی کھیڈ۔
ایس بُھلن دے عمل راہیں اپنے انگ انگ، پور پور پڑچولن دا ودھیرا موقعہ لبھا۔ اپنے انگ انگ نال سانجھ کرن سِکھیا۔اینج ای اپنا آپ نویکلن دا موقعہ ملیا۔اپنے جُثے، دل تے دماغ نال سانجھ کیتی تے سمجھ آئی کہ کِھڈکار دا اصل کم تے جُڑت اے اپنے نال وی تے لوکائی نال وی۔کِھڈکاری ایہو ای اے جو ویکھنہاراں نال سانجھ بناوے۔ نہ کہ ویکھنہاراں وِچ پاڑ پاوے۔ شاہ حسین آکھیا ای:
ایہو بندی اے گل، سجن نال میلا کریئے
ایس بُھلن دے عمل نے سوجھوانی وی سکھائی جو کہ تت ست آہی بندے دی۔ تھیٹر تے کم ای سوچوان دا اے۔ جو کہ وارث شاہ ہوراں ہیر راہیں بڑےسوہنے طریقے نال کیتا اے۔
کرو دید ایس جگ دے پیکھنے دی
سب جگ دا ویکھ لو مُجرا
مینوں تے اینج پیا جاپدا اے کہ ناٹک شائد “کون” لبھن دی کوشش اے۔ وارث شاہ ہوراں جگ دے اصلی تے نقلی “کون” دا نتارا کیتا اے ہیر جیہا ناٹک جوڑ کے۔ تے کِھڈکار دا اصل کم تاں ای وکھالا دیندا اے، جد اوس “کون” نُوں تھیٹر راہیں لوکائی سامنے پیش کرے تاں جے اوہ وی کھیڈ دا حِصہ بن جاون۔ اپنے کون نُوں پہچانن کہ اوس دا رُوپ رانجھے دا اے، ہیر دا اے یاں کے زمانے دے قیدوواں نال آل دوال بھریا اے۔ جو ایہناں باندھاں نُوں سنبھالی بیٹھے نیں۔ ایہہ سُرت ای سانجھ اے، نویکلن اے، اپنی وی تے ویکھنہاراں دی وی۔
ایس توں اڈ اے وی سمجھ آیا کے ناٹک رُوپ وٹا کے وی سچ تائیں وی اپڑیا جا سکدا اے۔رل رلا کے اِک ہویا جا سکدا اے۔ تاں ای تھیٹر جیون اے جو جیوال کرے، سانجھ کرے زمانے دے جُھوٹ دے خِلاف۔نجم حُسین سید لکھدے نیں۔
ہُن میں کِتے نئیں جانا
نہ کِتوں آنا
گھاہ نال گھاہ پانی نال پانی
واء نال واء ہو رہنائے
گھر گھر اندر بے گھر ہو کیہ وکھرا کوٹھا پانا
وگی واء
نِسریا گھاہ
تن من رسیاں کنیاں
کِھنڈ وینائے کنڈیالا تانا اندر باہر تنیا
تھی چُورماں بھوئیں نال بھوئیں ہو وینائے
کِھڈکاری تاں ای اے جد بھوئیں نال بھوئیں ہو جائیے۔ وسوں دیاں باندھاں نُوں بھّن کے ایہناں ٹوکاں دا تڑوڑن ای سانجھ اے ظُلم دے خلاف۔ اِک مِک کرن اے۔ جیون اے۔ راس راہیں راس کرن اے۔
